Koncert „Trzy kolory. Jedność w różnorodności”

Na Zamku w Pieskowej Skale

15 sierpnia 2015, godz. 20:00

Program koncertu przynosi utwory kompozytorów trzech narodowości: polskiej, rosyjskiej – o korzeniach tatarskich – i  norweskiej. Ukazuje oblicza trzech różnych kultur, złączonych wspólnotowym poczuciem duchowości i piękna, a zróżnicowanych w warstwie języka dźwiękowego, muzycznej narracji czy intonacji etnicznych.

Chór Kameralny PRO ARTE
Maciej Tworek – dyrygent
Orkiestra CORda Cracovia
Aleksandra Kuls – skrzypce
Marek Moś – dyrygent

W programie:

Bartłomiej Pękiel (1601-1670)
Ave Maria na chór mieszany a cappella
Henryk Mikołaj Górecki (1933-2010)
Z Pieśni Maryjnych op. 54 na chór mieszany a cappella
– Matko Niebieskiego Pana
– Zdrowaś bądź Maryjo
Mikołaj Zieleński (1560-1620)
O Gloriosa Domina na chór mieszany a cappella
***

Wojciech Kilar (1932-2013)
Orawa na kameralną orkiestrę smyczkową
Sofia Gubaidulina (ur. 1931)
Offertorium. Koncert na skrzypce i orkiestrę
Edvard Grieg (1843-1907)
I     Suita Peer Gynt op. 46 na orkiestrę symfoniczną
I     Poranek (Allegretto pastorale)
II    Śmierć Azy (Andante doloroso)
III   Taniec Anitry (Tempo di mazurka)
IV   W grocie Króla Gór (Alla marcia e molto moderato)
W lirycznym kulcie Maryjnym

W Święto Matki Boskiej Zielnej nie może zabraknąć pieśni Maryjnych skomponowanych przez kompozytorów polskich na chór a cappella. Do tej grupy należą zarówno dawniejszeAve Maria Bartłomieja Pękiela czy O Gloriosa Domina Mikołaja Zieleńskiego, twórców barokowych, jak i skomponowane współcześnie (w roku 1985) Matko niebieskiego Pana iZdrowaś bądź Maryjo Henryka Mikołaja Góreckiego, reprezentujące pobożność czystą, skromną, intymną i wzruszającą. Kompozytor wybrał melodie z XIX-wiecznego Śpiewnika kościelnego Jana Siedleckiego, nadając im prostą szatę harmoniczną.

Ludowy fresk

Orawa – przeznaczona wedle słów Wojciecha Kilara na „zwielokrotnioną kapelę góralską” i skomponowana w roku 1986 – stanowi czwarte (po Kościelcu, Krzesanym iSiwej mgle) finałowe ogniwo tzw. Cyklu tatrzańskiego. Odzywają się w niej motywy charakterystyczne dla kultury ludowej, z jej rozpoznawalną witalną i motoryczną rytmiką. Słuchając Orawy, która  wciąga słuchacza w swój stały puls, aż chce się zakrzyknąć wspólnie z wykonawcami pod sam jej koniec – mocne góralskie Hej!

Ofiara muzycznie spełniona
Sofia Gubaidulina uważana jest za jedną z najciekawszych osobowości muzyki współczesnej, jej twórczość wpisuje się w nurt „nowej duchowości”. Urodzona w Republice Tatarskiej, stała się kompozytorką niezależną, działającą w opozycji do komunistycznej władzy. Ze Związku Sowieckiego wyemigrowała w roku 1992; zamieszkała w Niemczech, w pobliżu Hamburga.
W Koncercie skrzypcowym (napisanym dla wybitnego skrzypka Gidona Kremera, jemu dedykowanym i prawykonanym w Wiedniu w 1981 roku), pod znaczącym tytułemOffertorium, tworzy muzykę wysoce oryginalną, włączając do niej cytaty z Musikalisches Opfer (czyli: 'muzycznej ofiary’) Jana Sebastiana Bacha. Korzysta. Odwołuje się do bogatej duchowo symboliki: chorału smyczków o charakterze hymnu prawosławnego czy chrześcijańskich idei śmierci i zmartwychwstania.

Dzieje norweskiego awanturnika

Muzyka Edwarda Griega – najwybitniejszego norweskiego romantyka-symfonika – odmalowuje dźwiękami krajobraz Północy, naturę i kulturę starych sag i baśni. Jedną z takich legendarnych postaci jest Peer Gynt – awanturnik, nicpoń i oszust. Za swoje przewinienia skazany zostaje na wygnanie z rodzimej wioski. Podróżuje po całym świecie, także po krajach dalekich, orientalnych. Po licznych przygodach powraca do Ojczyzny, przed okrutną karą ratuje go miłość wiernie na niego czekającej Solvejgi.
Najpierw powstała muzyka do 5-aktowego dramatu Peerr Gynt Henryka Ibsena (1867) – na zamówienie pisarza Grieg napisał w roku 1875 partyturę na głosy solowe, chór i orkiestrę, złożoną z 26. części. Z około półtoragodzinnego materiału kompozytor wybrał następnie 8 części, które ułożył w dwie suity – op. 46 (1888) i op. 55 (1891). Ich zestroje, przeznaczone już tylko na orkiestrę, niewiele mają wspólnego z akcją dramatu; tworzą całości sensowne z punktu widzenia muzyki.

Wielką popularnością cieszy się pierwsza Suita. Otwierający ją Poranek  to jeden z piękniejszych obrazów wschodu słońca w muzyce. W dramacie osadzony został w naturze afrykańskiej, u Griega posiada jednak koloryt północny. Część druga Suity – Śmierć Azy (na same smyczki) to scena umierania matki Peer Gynta. Tytułowy bohater w obliczu nadchodzącej śmierci Azy opowiada jej o swoich barwnych przygodach. Część trzecia (również wyłącznie na smyczki) ma postać Tańca Anitry, córki arabskiego szejka (w tłumaczeniu literalnym Anitra to… gęś). Egzotyka ubrana tu została w poetykę mazurka, nie na darmo nazywano Griega „Chopinem Północy”. W grocie Króla Gór muzyka intensywnieje od posępnych brzmień, ilustrujących znane ze skandynawskich sag gnomy, trolle czy koboldy. To te koszmarne stwory prześladują Peer Gynta za to, że uwiódł córkę ich Króla.  Część ta zbudowana jest na jednej melodii, która rozbrzmiewa coraz szybciej i coraz głośniej. I w tym dźwiękowym szaleństwie jest metoda…

Małgorzata Janicka-Słysz

Biogramy artystów

Aleksandra Kuls (ur. 1991) debiutowała z orkiestrą mając dziesięć lat. Studiuje w Akademii Muzycznej w Krakowie w klasie skrzypiec prof. Kai Danczowskiej. Jest laureatką m.in. nagrody Wandy Wiłkomirskiej za najlepsze wykonanie utworu Karola Szymanowskiego oraz nagrody Niezależnej Kapituły Krytyków w  Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu (2011), I nagrody w Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Jozsefa Szigetiego w Budapeszcie (2012). Występowała w Belgii, Norwegii, na Ukrainie, w Niemczech. Otrzymała m.in.  „Paszport Polityki 2011” w kategorii muzyka poważna, Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dla studentów uczelni artystycznych (2012); zajęła I  miejsce w plebiscycie na tytuł „ulubieńca publiczności” podczas Międzynarodowego Festiwalu Młodych Laureatów Konkursów Muzycznych w Katowicach (2012), została także stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Marek Moś dyrygent, skrzypek i kameralista, dyrektor artystyczny AUKSO – Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy  od czasu jej powstania (1998);. Kształcił się w Bytomiu i Katowicach – jego pedagogami byli Kazimierz Dębicki i Andrzej Grabiec. Założyciel i wieloletni prymariusz Kwartetu Śląskiego, który w krótkim czasie stał się jednym z najwybitniejszych kwartetów smyczkowych w Europie. Z Kwartetem Śląskim artysta dokonał około 30-stu prawykonań utworów polskich i obcych, z czego część została dedykowana zespołowi. Marek Moś ma w swym dorobku wiele nagrań archiwalnych dla Polskiego Radia i Telewizji, a także  dla firm fonograficznych CD Accord, Olympia, Patridge, Thesis, Wergo. Płyty, w nagraniu których uczestniczy, zdobywają liczne wyróżnienia i nagrody, m.in. monograficzna płyta z utworami Henryka Mikołaja Góreckiego zdobyła Nagrodę Polskiego Przemysłu Fonograficznego „Fryderyk’ 95”. Kolejny tytuł „Fryderyka” oraz wyróżnienie „Płyta Roku” magazynu „Studio” za rok 1997 zdobyła ostatnia płyta zespołu z nagraniami kwartetów Szymanowskiego i Lutosławskiego. Artysta jest laureatem wielu nagród, m.in.: Konkursu Muzyki Współczesnej w Krakowie (1979), Międzynarodowej Trybuny UNESCO w Paryżu (1984, 1988 ), Związku Kompozytorów Polskich (1994, 2005), Nagrody Ministra Kultury „Gloria Artis” (2005), Nagrody Marszałka Województwa Śląskiego (2005); w 2009 otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Tychy. Wykłada w Akademii Muzycznej w Katowicach.

Maciej Tworek w krakowskiej Akademii Muzycznej studiował fortepian w klasie prof. Jana Hoffmana, chóralistykę na Wydziale Wychowania Muzycznego oraz dyrygenturę na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki w klasie prof. Józefa Radwana. Brał udział w dyrygenckich kursach mistrzowskich  prowadzonych przez Helmutha Rillinga, Rogera Norringtona i Kurta Masura. Jako asystent współpracował z Valerym Giergievem i Lorinem Maazelem. W roku 2002  brał udział w Międzynarodowym Konkursie Dyrygenckim The Maazel/Vilar Conductors’ Competition (runda półfinałowa). W latach 2005 do 2012 był dyrygentem Capelli Cracoviensis gdzie pełnił również funkcję zastępcy dyrektora. Obecnie jest wykładowcą w krakowskiej Akademii Muzycznej. W 2002 roku rozpoczął trwającą do dzisiaj dyrygencką współpracę z Krzysztofem Pendereckim. Jej owocem było m. in. przygotowanie zespołów Opery Narodowej do europejskiego prawykonania pod dyrekcją kompozytora jego VIII Symfonii.

Orkiestra CORda Cracovia zadebiutowała na koncercie „Muzyczne Arrasy” w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego na Wawelu w styczniu 2011 roku. Utworzona została z wyróżniających się studentów i absolwentów Akademii Muzycznej w Krakowie, z inicjatywy Grupy Twórczej Castello. Zespół koncertował już z tak wybitnymi artystami, jak: Kaja Danczowska, Krzysztof Penderecki, Tadeusz Strugała, Jerzy Maksymiul, Alexander Gawrylyuk, Marcin Dylla czy Daniel Stabrawa, który współpracuje z orkiestrą jako jej dyrygent bądź solista. OSOBNO – młodzi muzycy występują jako soliści i kameraliści oraz współpracują z wieloma renomowanymi zespołami muzycznymi na wielu estradach Polski i Europy. RAZEM – chcą zbudować nowe wartości artystyczne. CORda Cracovia na stałe współpracuje z festiwalem „Wawel o zmierzchu”.

Koncert zorganizowany w ramach promocji projektu konserwacji Zamku w Pieskowej Skale.
Partnerzy koncertu:
Gmina Sułoszowa
Ojcowski Park Narodowy